Van Augustanakerk naar Augustanahof

De Augustanakerk in Bos & Lommer wordt Augustanahof. De Diaconie gaat in Bos & Lommer de Augustanahof realiseren: een hof waar ouderen & jongeren wonen, waar wordt omgezien naar elkaar en naar de buurt en waar stilte en inspiratie gevonden kunnen worden.

Augustanahof – nadere uitwerking van het plan - versie  21 maart 2016
De Diaconie (1) van Luthers Amsterdam wil samen met vele betrokkenen en partners de Augustanahof realiseren. Deze notitie beschrijft hoe we dit Hof voor ons zien.

Omzien naar elkaar
Onder het motto ‘Mensen hebben mensen nodig’ investeert de Diaconie in omzien naar elkaar. Dit doet ze onder andere - en al eeuwenlang - door middel van hofjes. De Diaconie wil in de Augustanahof zestien (sociale) huurwoningen realiseren voor één- of tweepersoonshuishoudens. Het grootste deel wordt bestemd voor ouderen. De Diaconie wil hiermee inspelen op ontwikkelingen in de zorg waarbij ouderen langer zelfstandig zullen blijven wonen, maar wel vormen van ‘nabuur’-schap nodig hebben. Tegelijk vragen we van deze ouderen ook om goede ‘buur’ te zijn voor de andere bewoners en mee te doen met de activiteiten in de buurt. Die intentie vinden we belangrijk voor het wonen in de Augustanahof. Naast ouderen komen er jongeren te wonen die zich uitgedaagd voelen om zich - samen met alle andere hofbewoners - een deel van hun vrije tijd in te zetten voor hof en buurt. Eén van de woningen krijgt een gasthuisfunctie en is bestemd voor mensen die een tijdelijke woonoplossing nodig hebben. De huidige ontmoetingsruimte blijft ingezet worden voor activiteiten van kerk en buurt zoals bv. maaltijden, themabijeenkomsten en inloopactiviteiten. Hofbewoners, kerk en buurt gaan deze activiteiten samen dragen. Uiteraard gaat de Diaconie dit ondersteunen. Het plan is om hiervoor een diaconaal werker Kopje Thee+ aan te stellen.
Ofschoon er in het grootste deel van de huidige kerkzaal woningen komen, wordt het liturgisch centrum bewaard als kapel. Een plek voor kleinschalige vieringen en voor mensen die stilte zoeken of een kaars branden. Ook de aan de kapel grenzende stiltetuin blijft voluit onderdeel van de Augustana waar bezoekers en voorbijgangers welkom zijn.

Wonen, omzien naar elkaar, gastvrijheid en inspiratie
De drie oorspronkelijke functies van de Augustana nl. kerk, maatschappelijk en wonen blijven dus bewaard, maar krijgen een nieuwe invulling met als grondwoorden:
1. Samen wonen;
2. Omzien naar elkaar in hof en buurt;
3. Gastvrijheid;
4. Stilte en inspiratie.
De Diaconie gaat dit invullen in nauwe samenwerking met het Luthers Brandpunt Amsterdam Stad met als hoofdlocatie en primaire vierplek de Oude Lutherse Kerk aan het Spui, waar immers de Augustanagemeenschap deel van uitmaakt.

De Adviesgroep denkt mee met architecte Katja de Winter over de Augustanahof.

1. Samen Wonen
De Augustana wordt een hof. De bewoners hebben hun eigen zelfstandige (huur-)woning met eigen voorzieningen, maar tegelijk is er samenhang. Het gebouw is één geheel, er zijn gemeenschappelijke ruimtes, de voordeuren komen uit op gangen i.p.v. rechtstreeks op buiten. Bewoners van de Augustanahof kiezen voor wonen in nabuurschap en voor inzet voor de buurt, en zijn gemotiveerd om dit met elkaar samen invulling te geven. Van bewoners vragen we commitment hierbij. Als basiselementen zien we:
- Omzien naar elkaar, met een goede balans tussen nabijheid en distantie; actief bouwen aan het hofleven;
- Meedoen: we denken aan een patroon van 1x per week een gemeenschappelijke maaltijd en een vast ritme van stiltevieringen vanuit christelijke inspiratie en vooral gedragen door de bewoners zelf; daarnaast vragen we de bewoners om - naar vermogen - samen met vrijwilligers van kerk & buurt actief mee te doen met activiteiten in en rond de Augustanahof;
- Gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de gemeenschappelijke ruimten (ontmoetingsruimte, keuken, kapel en stiltetuin): schoonhouden, tuinwerk, klein onderhoud, bijhouden agenda ontmoetingsruimte/kapel;

We zoeken bewoners die voor deze wijze van wonen en leven willen kiezen en die met hun eigen mogelijkheden en talenten een bijdrage hieraan willen geven. Verbondenheid met geloof en geloofsgemeenschap is belangrijk, net als het je thuisvoelen in een open oecumenisch klimaat.

De bewoners Er komen 16 woningen waarvan 10 voor ouderen, 5 voor jongere mensen en 1 als gasthuis voor tijdelijke bewoning.
Wonen voor ouderen Tien woningen zetten we in voor wonen voor ouderen. We denken aan ouderen die redelijk zelfredzaam zijn, maar zich voorbereiden op een volgende stap van zelfstandig wonen naar wonen met een vangnet, wonen met enige bescherming. Het is niet: een dag- en nachtportier, een eigen buddy, verpleegkundigen die door de gang wandelen en met alarmbel oproepbaar zijn. Het is wel:
* wonen in een verband waarin aandacht voor elkaar is;
* en waar gezamenlijke activiteiten zijn;
* een sociaal en praktisch netwerk;
* een plek waar op een gezonde manier sociale controle is en daardoor ook meer veiligheid (b.v. tegen babbeltrucs of signalering als ‘s middags de gordijnen nog dicht zitten, waar de buren de familie even bellen als het niet goed gaat met een medebewoner);
* een plek waar de Diaconie met diakenen en medewerkers ook dichtbij is en kan helpen bij het vinden van de weg naar professionele hulp, voorzieningen etc.
De Augustanahof is geen verzorgingshuis. Bewoners moeten redelijk zelfredzaam zijn. Ze kunnen terugvallen op de hofgemeenschap en worden ook gevraagd om naar talent en vermogen mee te doen. Bv. met de maaltijden, vieringen, corvee, activiteiten voor de buurt, tuinonderhoud. De woningen worden levensloopbestendig ingericht zodat ouderen er zo lang mogelijk – met indien nodig thuiszorg van buiten - kunnen blijven wonen. Wat ons betreft moeten mensen in de Augustanahof – indien dat medisch verantwoord en v.w.b. zorgvoorziening mogelijk is - als ze dat willen ook kunnen sterven.
De Diaconie bouwt met ondersteuning van de diaconaal werker een netwerk op met zorginstellingen en instanties als ABC-West, stadsdeel etc.
…. en wonen voor jongere mensen Vijf woningen worden bestemd voor jongere mensen, dat kunnen ook jongere ouderen zijn. Mensen die – net als de oudere bewoners - bewust kiezen voor wonen in een Hof en die een deel van hun vrije tijd willen inzetten voor hof en buurt.

Toewijzing
De Diaconie wijst de woningen zelf toe en benoemt daarvoor een (kleine) toewijzingscommissie. Belangstellende bewoners krijgen vooraf informatie toegestuurd over de aard van het Hof en hun wordt gevraagd om te ‘solliciteren’ en een motivatie toe te sturen. Daarna volgen een of meerdere gesprekken.
Naast motivatie spelen andere zaken een rol. Bij ouderen met name de mate van zelfstandigheid, zorgbehoefte en urgentie. Bij jongeren ook praktische zaken bv. beschikbare tijd.
We hebben een eerste verantwoordelijkheid voor mensen uit de Lutherse gemeenschap en de voormalige Augustanakerkgemeenschap, maar verwelkomen uiteraard ook graag bewoners met andere achtergronden.
De woningen vallen onder de sociale huurgrens. Hiermee blijft het betaalbaar en kunnen bewoners huurtoeslag krijgen als zij aan de geldende voorwaarden voldoen. In principe zijn de woningen geschikt voor 1 en 2 persoonshuishoudens (de appartementen hebben een oppervlakte variërend van 31 tot 63 m2). We streven naar een mix van mannen en vrouwen, van verschillende leeftijden, achtergronden en talenten.
Momenteel voeren we gesprekken met kwartiermakers: potentiële bewoners die nu al meedoen met ontwikkelen. Ouderen die graag in de Augustanahof willen komen wonen kunnen hun belangstelling kenbaar maken. Lees verder voor meer informatie over wonen in de Augustanahof
In de aanloop naar de daadwerkelijke opening (planning is nu 2017) is het belangrijk om al voorbereidende ontmoetingen te hebben met beoogde bewoners. Kennismaking, gezamenlijk doorpraten van de invulling van het samen wonen en van het commitment vinden we van belang.

2. Omzien naar elkaar in hof en buurt
We streven naar een klimaat van omzien naar elkaar. In de hofgemeenschap ondersteunen we dat met activiteiten die daar ritme aan geven zoals wekelijkse gemeenschappelijke maaltijden en stiltevieringen, het samen in de tuin werken etc. Het spontane omzien naar elkaar is natuurlijk in de eerste plaats een zaak van gezindheid en attitude en vraagt groeitijd. We willen oog voor elkaar hebben zonder sociale controleurs te worden. Soms net even dat ene stapje extra doen, meer dan het gewone. Er wordt soms spontaan bij elkaar koffie gedronken, maar dat betekent weer niet dat dat een verplichting wordt. Je hoeft geen vrienden te worden, maar wel goede buren van elkaar.
Dat geldt over en weer tussen de jongere en de oudere bewoners. De ouderen kunnen de andere bewoners niet claimen als mantelzorgers. Structurele zorg moet buiten de Hof worden gezocht. En tegelijk neemt de één voor de ander even wat boodschappen mee. Wordt er even een defect lampje vervangen. Plantjes water gegeven als iemand op vakantie is, of is er een luisterend oor of goede raad als dit nodig is etc.
Het omzien naar elkaar gaat ook de buurt en de wijk in. We houden graag buurtmaaltijden in huis. Er ontstaan nieuwe activiteiten bv. een koffie-inloop, boekenleesgroep, breigroep voor mensen uit hof en buurt, zingevingsgroep met jongeren. Interreligieuze activiteiten met bv. synagoge en moskee. Bijeenkomsten bv. in samenwerking met ABC-West/Stadsdeel over geheugentraining, hoe manage ik mijn zorg, babbeltrucs (m.m.v. de buurtagent), en lezingen over interessante thema’s.
Onderzoek van de mogelijkheid van gezamenlijke activiteiten met het Wachteliedplantsoen bv. voor kinderen. Zo kan er misschien dynamiek ontstaan tussen oud en jong.
Deze activiteiten worden gedragen door hofbewoners en vrijwilligers uit kerk en buurt en moeten langzaam groeien uit de dynamiek tussen hof & buurt. De diaconaal werker Kopje Thee+ geeft hier ondersteuning aan en de Diaconie stelt hiervoor een activiteitenbudget beschikbaar. Voor de financiering hiervan worden externe fondsen geworven.

Architecte Katja de Winter en leden van het bouwteam Wilmar Hassoldt en Gert-Jan de Mooij
bespreken de bouwtekeningen.

3. Gastvrijheid
We willen graag dat de Augustanahof een plek wordt waar mensen welkom zijn. Die gastvrijheid geven we gestalte door de activiteiten voor de buurt en de wijk in de ontmoetingsruimte, de kapel en de stiltetuin. Daarnaast is er een gastenkamer. We houden één woning vrij als plek om tijdelijk mensen een woonplek te bieden. Een ademplek voor mensen die ruimte nodig hebben op weg naar een meer structurele oplossing. De gasten moeten zelfredzaam zijn en bereid en in staat zijn om mee te doen met het hofleven. Van de permanente hofbewoners wordt gevraagd om goede buur van deze gasten te zijn. Begeleiding – voor zover nodig - dient te worden gegeven door externe instanties (bv. zorginstellingen, ASKV / Wereldhuis / Stap Verder, Spirit etc.). Voorbeelden: iemand heeft acuut een plek nodig omdat de relatie is verbroken, iemand van een zusterkerk of partnerorganisatie uit het buitenland die voor project of bijscholing een korte tijd in Amsterdam moet zijn, een tienermoeder die als brug naar een permanente oplossing tijdelijk een plek nodig heeft. T.o.v. het Luthers Gasthuis ‘In de Roos’ (Rivierenbuurt) waar tijdelijke opvang geboden voor een periode van maximaal 3 maanden, verwachten we dat we met de Augustanahof voor iets langere periode moeten gaan (bv. 3 -6 maanden) en voor stabielere situaties.
Ook v.w.b. deze tijdelijke woonplek in de Augustanahof gaat de Diaconie over de toewijzing.
Omdat de Augustanahofgemeenschap opgebouwd moet worden en dit tijd kost zullen we eenvoudig beginnen.

4. Stilte en inspiratie
De Augustana houdt naast ‘wonen’ en ‘maatschappelijk’ ook het karakter van ‘kerk’. Dit niet in de traditionele zin van plek van zondagse vieringen. Maar toch ‘kerk’ omdat het een fysieke herkenbare plek blijft waar het Evangelie zichtbaar, hoorbaar en tastbaar is. Een plek waar ontmoeting is, waar gedeeld wordt, waar gezocht wordt naar recht en barmhartigheid in onze wereld, waar gevierd wordt, waar het goede leven genoten wordt en waar ook stilte gevonden kan worden. Het aspect ‘kerk’ desemt zo door de hele Augustanahof heen. Soms heel manifest en soms meer verborgen. Je herkent het kerkgebouw, je hoort de klok luiden, je kunt een kaarsje branden in de stiltekapel, je ziet de appelboom in de stiltetuin, de vijg en de druif, je hebt een luisterend oor in de ontmoetingsruimte, je ziet symbolen als het kruis in de kapel, de lutherroos, de zwaan, het doopvont, de Paaskaars, de herinneringen aan de Pniëlkerk en de Opstandingskerk (Kolenkit) etc.
We streven naar een Augustanahof als één van de vele herkenbare plekken op de veelkleurige oecumenische kaart van onze stad. Want we weten: kerk-zijn dat doe je niet alleen, maar pas samen met anderen ontdek je de diepte, de hoogte en de breedte van de liefde van Christus. In wat ons drijft en kenmerkt brengen we daarbij graag onze Lutherse traditie in waarin we van harte staan voor: weten dat de genade voorop gaat, een optimistische kijk (vrolijkheid), het niet-dogmatische (vrijheid), geven om elkaar zonder elkaar de maat te nemen en een blik op de hele wereld (mede vanuit onze verbondenheid met de wereldwijde lutherse en oecumenische gemeenschap). We beschouwen het als een uitdaging om dit in sfeer, activiteiten, uitstraling en aanpak m.b.t. de Augustanahof ook handen en voeten te geven.
Als we de ontmoetingsruimte bekijken als hart van de Augustanahof en de gangen als de levensaders dan zien we de kapel als de ziel van de Augustanahof. Een plek waar hofbewoners hun wekelijkse vieringen hebben, waar overigens ook mensen uit wijk en buurt zich bij kunnen aansluiten. Bv. voormalige Augustanakerkgangers voor wie de Nassaukerk of het Spui of de Jeruzalemkerk te ver zijn, of niet matcht. Waar mensen een kaarsje kunnen branden, bijvoorbeeld in combinatie met een bezoek aan de stiltetuin. Waar bv. ook in kleine kring een gedachtenisviering kan worden gehouden voor een overledene uit hof, buurt of kerkgemeenschap. Waar een door het Brandpunt georganiseerde cursus Bijbellezen of Diaconievergadering (gehouden in de ontmoetingsruimte) kan worden afgesloten met een Avondgebed. Een bijeenkomst Stil in West gekoppeld aan een maaltijd. Een gezamenlijke afsluiting na een interreligieuze ontmoetingsbijeenkomst van Synagoge, Kerk en Moskee. Openstelling van de Kapel bij ingrijpende gebeurtenissen zoals een aanslag of een vliegramp.
Inspiratie kan ook worden gevonden door themabijeenkomsten over bv. duurzaamheid & spiritualiteit, Lutherjaar 2017, het leven in het spitsuur (jonge gezinnen).
In kerkelijke taal gesproken is de Augustanahof niet alleen een diaconaal, maar ook een pastoraal en missionair project.
Samen met hofbewoners, de leden van de Augustanagemeenschap, het Luthers Brandpunt Amsterdam Stad en andere kerken in de omgeving zal dit rustig en ontvankelijk opgebouwd kunnen worden.

(1) Wat is een diaconie? Diaconie is het ‘hulporgaan’ van de kerk. Het woord ‘diaconie’ wordt in deze zin in Nederland vooral door protestanten gebruikt. Al vanaf het begin van de christelijke kerk is er – in lijn van de Thora - aandacht geweest voor de zorg voor wezen, weduwen, ouderen, armen en vreemdelingen. Speciaal daarvoor aangewezen ambtsdragers, 'diakenen’ zetten zich voor hen in en helpen de kerk om een diaconale kerk te zijn.
De lutherse diaconie in Amsterdam is actief vanaf 1588. De eeuwen door en nog steeds staan bovengenoemde groepen in ons werk centraal, in onze stad en wereldwijd. Wij delen niet graag in naar ‘helpers’ en ‘geholpenen’ maar geloven in tweerichtingsverkeer: ‘Mensen hebben mensen nodig’. Daarom spreken we graag van ‘Omzien naar elkaar’. We gaan niet alleen voor een diaconale kerk maar, samen met vele anderen, voor een diaconale stad. Een stad waarin we ‘omzien naar elkaar’. En om dit te versterken investeren we graag in gemeenschappen zoals de hofjes.

Het woord ‘diaconie’ is afgeleid van het Griekse woord ‘diakoneo’ en betekent ‘dienen’. Diaken betekent letterlijk ‘dienaar’.